John Franklin war erst zehn Jahre alt, und noch immer so langsam dass er keinen Ball fangen kontte.

Nichts kann man voraussagen. Niemand kann begründen, warum alles so und nichts anders geschieht. Stärker als alle Voraussagen sind Zufall und Widerspruch.

Sten Nadolny, Die Entdeckung der Langsamkeit.

Het is een alledaagse ervaring die bijna iedereen wel herkent. De auto voor je treuzelt bij het optrekken waardoor jij voor het oranje licht stopt. Nadat je weer mag rijden kom je achter een vrachtwagen terecht waarbij het je niet lukt hem in te halen. De auto die voor je zat is inmiddels op de groene golf van verkeerslichten al op de snelweg. Bereik je eindelijk de snelweg dan kom je in een net vormende file vanwege een ongeluk dat is gebeurd. Het gevoel van ligt het nu aan mij, deel je op dat moment met veel mensen om je heen, die om wat voor redenen ook in kleine stapjes steeds een beetje later, steeds een beetje later arriveert op het punt waar je eigenlijk had moeten zijn. Let wel had ik die vertraging niet gehad dan was ik misschien wel betrokken geraakt bij het ongeluk. Nu rest een gelaten staren op de klok. Toch hebben dit soort vertragingen een bijzonder karakter: zij verloopt vaak niet in kleine seriële stapjes maar groeit exponentieel.

Zien we die alledaagse kleine vertragingen ook op andere domeinen dan het alledaagse nog in de sfeer van particuliere beslommeringen, of is het een patroon dat we op organisatorisch of maatschappelijk vlak tegenkomen. Als ik in de omgeving om me heen kijk is het niet uniek particulier. Ook bedrijven kampen met dit verschijnsel en sterker nog maatschappelijk problemen zijn ontstaan en misschien ook wel verdwenen als gevolg van dit verschijnsel, of juist het niet optreden van dit verschijnsel. Ik wil niet ingaan op het toeval dat ogenschijnlijk een even grote speelt in zowel persoonlijke en als grote maatschappelijke gebeurtenissen. Denk aan waaraan de stap voor stap besluitvorming op de grote vraagstukken toe leiden. Maar dat is een mooi onderwerp voor een andere blog. Maar wel vertraging.

We zien het regelmatig terugkeren in besluitvormingsprocessen, zeker waar veel belanghebbenden betrokken zijn en er ook nog eens een keer een grote onderlinge verwevenheid bestaat. Stel je staat als organisatie voor een belangrijk besluit. Je weet dat het besluit een voorbeeldwerking kan hebben naar een andere organisatie, dus je bent beducht voor het precedent. Communicatie met de andere organisatie kan pas plaatsvinden nadat het proces met de eerste organisatie goed is afgerond. Elk van de stapjes in de besluitvorming duurt misschien maar 10 minuten tot 15 minuten. Het wachten is even op een afstemming van jouw hoogste baas met de andere baas. Het is inmiddels vrijdag middag. Er is bijna overeenstemming maar het besluit delen met de andere organisatie zo vlak voor het weekeinde voelt niet netjes. Het ligt te gevoelig. We tillen het besluit over het weekeinde. Gedurende het weekeinde komt de eerste organisatie tot een nieuw inzicht. Het besluitvormingsproces wordt voor een deel overgedaan. De andere organisatie wacht en wacht en wacht. Verknopingen en afhankelijkheden leiden tot dit soort alledaagse vertraging.

Een ander voorbeeld: mijn vader was onlangs in het ziekenhuis opgenomen. Het doel was duidelijk. Vanwege een lage bloedwaarde moest hij een bloedtransfusie hebben. Het eerste intakegesprek met de verpleegkundige verliep met de ingecalculeerde vertraging die een wachtkamer eigen is. De naam zegt al voldoende. Door die kleine vertraging liep het aansluitende gesprek met de internist mis omdat deze voor een spoedgeval even niet beschikbaar was. Het spoedgeval duurde anderhalf uur. De specialist nam de tien minuten die vanuit protocol waren voorgeschreven en gaf aan dat een andere verpleegkundige hem zou voorbereiden voor de bloedtransfusie. De vertraging van daarvoor maakte dat mijn vader net voor de lunchpauze weer in de wachtkamer kwam. Met nog wat andere prioriteiten verscheen de verpleegkundige twee uur later voor een derde intake met mijn vader.

Het was niet alleen haar lunch maar ook nog complicaties bij een andere behandeling die ervoor zorgden dat mijn vader in wachtstand stond. De late bloedtransfusie verhinderde een effectieve planning van een vervolgonderzoek en de dag daarop waren mens en middelen vol bezet. Na een dag wachten in het ziekenhuis werd hij naar huis gestuurd met de boodschap vrijdag om 07.00 terug te komen. Het is de kleine vertraging aan het begin van het proces waardoor alle handelingen die gemakkelijk in 12 uur hadden kunnen plaatsvinden inclusief een aantal wachtmomenten die uiteindelijk voor een proces van vier dagen zorgde. De snelheid van menig proces wordt niet bepaald door de snelheid van de handeling maar door de tijd tussen de handelingen in: een overbekend verschijnsel voor iedereen die zich wel eens met processen heeft beziggehouden.

Wat onder deze patronen ligt is zowel op individueel, organisatorisch en maatschappelijk niveau is wat ik de wet van de cumulatieve vertraging noem. De vertraging die in kleine stappen, voor het gevoel in een zekere volgtijdelijkheid tot een vertraging leidt waardoor levens gered worden of soms verloren gaan. De wet van de cumulatieve vertraging geen voorkeur voor een positieve of negatieve uitkomst. Is er een remedie tegen deze wet. Niet in het bijzonder, want in heel veel gevallen is het de toevallig optelsom of vermenigvuldiging van zaken die niet direct met elkaar verband houden. Misschien had de chauffeur slecht geslapen en was daardoor tien minuten eerder op pad gegaan. Of was jezelf bij het verlaten van je huis je telefoon vergeten of vergeten je dochter een omhelzing te geven, en was je nog even teruggegaan. Kleine beslissingen zijn als het fladderen van de vleugels van de vlinder. Maar mocht je voor jezelf in een situatie zitten waarin je herkent dat het seriële moment exponentieel uitpakt dan is er een interventie die je kan helpen: dat is de kunst van het tijdschuiven. Deze kunst zou evenzeer onderdeel van persoonlijk meesterschap moeten zijn als de zeven eigenschappen van Covey alleen is het er één die maar weinigen is gegeven.