Verbazing is een bron voor inspiratie.

In Health 5.0 wijst Katheryza Kolasa op digital twins, de digitale tweeling, als toepassing die betekenisvol in de zorg kan zijn juist om de persoonlijke gezondheidszorg te verbeteren. In haar visie is er een digitale entiteit waarin alle belangrijke gegevens van een patiënt een digitale evenknie heeft. Met die digitale evenknie kan niet alleen behandeling maar ook de preventie worden gepersonaliseerd. Een evenknie met alle medische, sociale, omgevingsgegevens en ook genetische gegevens. In digital twins komen datagedreven werken en AI samen. 

Maar waarom lezen we zo veel over AI in de zorg en nog zo weinig over digital twins?

Het spectrum van toepassingen van digital twins strekt zich uit van diagnose tot behandeling, van preventie tot persoonlijke gezondheidszorg. Oorspronkelijk ontwikkeld in de lucht- en ruimtevaart en productie-industrie, markeert hun toepassing in de gezondheidszorg een paradigmaverschuiving naar gepersonaliseerde zorgpaden. 

_{Bron: Teng Li ea,  ‘The status quo and future prospects of digital twins for healthcare’ (2024)}

Met enige regelmaat zien we grote beloften in combinatie met een geloof in maakbaarheid. Blockchain was zo’n belofte en is misschien wel toe aan herwaardering. AI biedt de potentie tot transformatie zeker ook in relatie tot administratieve lastenverlichting (zie ook recente publicaties van Nictiz). Maar waar staat digital twins dan in dit spectrum?

Digitale twins en gezondheidszorg

De afgelopen jaren groeien de toepassingen in de gezondheidszorg. Digitale tweelingen zijn virtuele modellen die biologische, omgevings- en levensstijldata van een individu integreren. Ze stellen zorgverleners in staat om gezondheidsuitkomsten te voorspellen, behandelingen te optimaliseren en ziekteprogressie te monitoren. Het concept van digital twins is nauw verbonden aan de metaverse waarin de digital twins in een virtuele ruimte kan acteren en interacteren. 

Een recent overzichtsartikel over digital twins in de gezondheidszorg schetst acht toepassingsgebieden.

_{Bron: Katsoulakis, E., Wang, Q., Wu, H. et al. Digital twins for health: a scoping review. npj Digit. Med. 7, 77 (2024). https://doi.org/10.1038/s41746-024-01073-0}

Net zoals bij andere veelbelovende technologieën is er nog geen uitgekristalliseerd domein waarin deze toepassing het stadium van innovatief is ontgroeid. Voor Kolasa is het concept van digital twins een belangrijke digitale bouwsteen om gepersonaliseerde gezondheidszorg vorm te geven en ook het preventieve element is daarbij van belang. Een mooi praktisch voorbeeld hiervan is te vinden in de VS waar het Cleveland Clinic digital twins inzet om de gelijke toegang tot de zorg te verbeteren. Buiten medische gegevens verzamelt Cleveland Clinic andere gegevens (omgeving, sociaal-economisch) om tot een holistisch beeld te komen en te onderzoek welke interventies werken om het verschil in levensverwachting terug te brengen. 

In andere artikelen over digital twins kan je ook vooral de belofte lezen in de directe medische zorg. In Nederland vindt op een aantal plaatsen experimenten plaats met digital twins.

Het Catharina Ziekenhuis heeft de digital twin in gezet in het domein van de cardiologie: cardiovasculaire zorg op maat is daarbij de doelstelling. Zorg kan daardoor persoonlijker, efficiënter en betaalbaarder worden. 

Ook als we kijken naar toepassingen die vergelijkbaar zijn met productie-omgevingen zien we nationaal en internationaal voorbeelden. Vaak zijn digital twin-toepassingen dan onderdeel van een virtueel zorgcentrum zoals bijvoorbeeld Rijnstate die heeft ingericht. Zelfmonitoring en monitoring op afstand zijn daarin een belangrijk bestanddeel. Andersoortige toepassingen zien we in planning van capaciteit van ziekenhuisbedden of de optimalisatie van werkstromen.

Bouwsteen en belofte

Voor de toepassing van digitale twins geldt hetzelfde als wat voor andere AI-toepassingen geldt: zij bieden een grote belofte zorg te transformeren. Veel van de toepassing zijn nu gericht op meer gepersonaliseerde zorg: de belofte is dat digital twins misschien wel onderdeel gaan worden van regie op persoonlijke gezondheid. Hierbij raak je wel aan een belangrijk vraagstuk. Wil je het mogelijk verloop van je virtuele persoonlijke tweeling kennen of versterkt dat alle hypochondrische tendensen die je toch al hebt. En op welke manier kunnen andere partijen omgaan met deze gegevens.

En daarmee komt deze toepassing ook met vraagtekens:

• Zoals voor elke datagedreven toepassing geldt gaat het ook integriteit en integratie van data. Naarmate meer bronnen worden gekoppeld komen databeschikbaarheid, interoperabiliteit en standaardisatie (eenheid van welke taal) nog meer in het voetlicht te staan
• Juist omdat een digitale tweeling van jou als persoon zich leent voor mogelijk ongewenst gebruik zijn er sterke waarborgen nodig ten aanzien van de patiëntgegevens. De keerzijde hiervan is dat om tot een goede preventie te komen we ook moeten inzetten op datasolidariteit.
• In de futuristische beelden van Kolasa is er wereldwijde datafabriek. Dat gaat verder dan databeschikbaarheid op het niveau van Nederland en Europa. Hier komen we ook op het vlak van keuzes die we willen maken in een geo-politiek ongewis klimaat. Hierbij gaat het niet alleen om data buiten Europa maar ook om commercieel gebruik door de farmaceutische industrie.

Overwegingen

In de ideale wereld kunnen technologieën als digital twins leiden tot een vermindering van bestaande gezondheidsverschillen, denk bijvoorbeeld aan Cleveland Clinics. Er zijn alleen geen garanties op ideale werelden. Een ongelijke verdeling van geavanceerde technologie kan ook leiden tot het vergroten van gezondheidsverschillen.  Dat is een van de dilemma’s die we in Pleisters plakken al bespraken: preventies als domein van de bevoorrechte digivaardige generatie.

Digital twins bevinden zich in het stadium van AI vijf jaar geleden: veelbelovend zeker waar het gaat om meer gepersonaliseerde zorg. En daarmee kan het aanvullend zijn in het spectrum van digitaliseringsoplossingen om passende zorg te kunnen leveren.  Doorgaan op het realiseren van databeschikbaarheid is hiervoor noodzakelijk. Digital twins belichamen de belofte van een zorg die écht persoonlijk is – maar alleen door te experimenteren, te leren en eerlijk te kijken naar de schaduwzijden, maken we die belofte ook waar.

Bronnen

Deze blog mede tot stand gekomen met behulp van ChatGPT (OpenAI, 2025) voor het structureren, samenvatten en aanvullen van actuele inzichten. De inhoud is gebaseerd op oorspronkelijke bronnen zoals onder vermeld en aangevuld met Nederlandse praktijkvoorbeelden en publieke kennisbronnen.

• Brunskill, E., et al. (2024). Digital twins for health: a scoping review. npj Digital Medicine. https://www.nature.com/articles/s41746-024-01073-0
• Kolasa, K. (2023). The Digital Transformation of the Healthcare System: Health 5.0.
• Teng Li, Yi Shen, Yuxiang Li, Yongbo Zhang, Song Wu, The status quo and future prospects of digital twins for healthcare, EngMedicine, Volume 1, Issue 3, https://doi.org/10.1016/j.engmed.2024.100042
• Kang Zhang, Hong-Yu Zhou, Daniel T. Baptista-Hon, Yuanxu Gao, Xiaohong Liu, Eric Oermann, Sheng Xu, Shengwei Jin, Jian Zhang, Zhuo Sun, Yun Yin, Ronald M. Razmi, Alexandre Loupy, Stephan Beck, Jia Qu, Joseph Wu, Concepts and applications of digital twins in healthcare and medicine, in: Patterns, Volume 5, Issue 8, 2024,https://doi.org/10.1016/j.patter.2024.101028
• Maastricht UMC+, TU Eindhoven, Philips – Digital Twin bij hartfalen (pilot)
• UMC Utrecht – Brain Digital Twin project
• Oncode Institute – Gepersonaliseerde oncologie
• TNO – Gezond ouder worden met Digital Twins
• OpenAI ChatGPT (2025). Ondersteunende analyse en tekstontwikkeling.